Gatunek inwazyjny – uważaj, co sadzisz w ogrodzie!

Wiosna i lato to czas, który coraz chętniej spędzamy w ogrodzie. Ogród z pięknymi roślinami to idealne miejsce do spędzania ciepłych dni. Aby rośliny prawidłowo się rozwijały, potrzebują jednak niezbędnej pielęgnacji. Aby odpowiednio zadbać o kwiaty czy krzewy w naszym ogrodzie, powinniśmy także wiedzieć czym jest gatunek inwazyjny, ponieważ może mieć on znaczący wpływ na to, jak nasz ogród będzie wyglądał.

Gatunek inwazyjny jest to gatunek, który jest obcy dla danego siedliska. Jego cechą charakterystyczną jest duży potencjał ekspansji. Kiedy gatunek inwazyjny znajdzie się na jakimś terenie, może uzyskać przewagę nad pozostałymi gatunkami i zaburzyć równowagę w ekosystemie. Gatunki inwazyjne stanowią duże zagrożenie dla bioróżnorodności.

Gatunek inwazyjny, gatunek autochtoniczny

Gatunek autochtoniczny to z kolei gatunek, który jest rodzimy dla danego środowiska. Stanowi on o składzie fauny i flory w danym obszarze. Zdarza się, że gatunki rodzime są wypierane przez gatunki inwazyjne, zwane inaczej alochtonicznymi. Bardzo często dzieje się to jako efekt działalności człowieka. Gatunek rodzimy występuje naturalnie w danym obrębie, w którym może żyć bez udziału człowieka. Bytuje w środowisku na zasadach pierwszeństwa. Stanowi naturalny i pożądany element danego ekosystemu. Warunkuje także jego prawidłowe funkcjonowanie. Gatunki rodzime są jednak zagrożone w momencie pojawienia się w otoczeniu gatunku inwazyjnego.

Inwazja biologiczna – jakie mogą być konsekwencje?

Gatunek inwazyjny bardzo szybko zajmuje dany obszar występowania innych gatunków. Zazwyczaj gatunki inwazyjne wysiedlono z naturalnego terenu i przemieszczono na inny. Na nowym terenie gatunek inwazyjny potrafi jednak bardzo szybko się odnaleźć, a następnie gęsto rozprzestrzenić, po czym na stałe wpisać się w środowisko. Gatunek inwazyjny nie będzie koegzystował z innymi gatunkami, ponieważ zabiera im przestrzeń i uniemożliwia współwystępowanie, jednocześnie zaburzając równowagę w przyrodzie. Największym zagrożeniem gatunków inwazyjnych jest niszczenie bioróżnorodności. Zagrożenie to jest porównywalne, a może być nawet większe od zanieczyszczenia środowiska. Gatunek inwazyjny może w niektórych okolicznościach spowodować także straty w gospodarce.

Gatunek obcy

Zazwyczaj gatunki inwazyjne mają obce pochodzenie geograficzne. Nie każdy obcy gatunek sprowadzony na dany teren będzie gatunkiem inwazyjnym. Wiele gatunków o bardzo dużym znaczeniu dla człowieka nie ma wpływu na inne, otaczające gatunki. Ponad 90% obcych gatunków nie zagraża naturalnemu ekosystemowi, natomiast pozostałe mogą mieć negatywny wpływ i przyczyniać się do niszczenia środowiska. Zdarza się, że obce gatunki z łatwością adaptują się do innego środowiska i funkcjonują bez naruszania jego struktury, a czasami są nawet gatunkami pożytecznymi. Dany gatunek staje się inwazyjny dopiero w momencie, gdy zaczyna wypierać innych przedstawicieli fauny i flory. Może to dotyczyć także gatunków, które na swoim rodzimym terenie występowały rzadko, natomiast po przeniesieniu w inne miejsce zaczynają nadmiernie zwiększać swoją populację.

Jak rozpoznać gatunek inwazyjny?

Czy można zatem stwierdzić, które gatunki roślin mają potencjał, by stać się gatunkami inwazyjnymi? Zazwyczaj gatunki te przejawiają określone predyspozycje dopiero po dotarciu na nowy obszar. Niektóre cechy powinny zwrócić jednak naszą uwagę. Predyspozycje do stania się gatunkami inwazyjnymi mają te gatunki, u których bardzo szybko przebiegają poszczególne fazy rozwoju, a dany gatunek jest w stanie w łatwy sposób przystosować się do nowych warunków. Niebezpieczne są zatem między innymi rośliny zaliczane do trujących oraz te, które mają zdolność do regenerowania się po uszkodzeniach.

Gatunki inwazyjne to także wiele roślin celowo przywiezionych przez człowieka ze względu na swój duży walor dekoracyjny, których rozmnażanie przestano kontrolować. Może się także zdarzyć, że gatunek inwazyjny będzie pasożytował na innych gatunkach. Oznacza to, że te gatunki nie tylko są szkodliwe ze względu na zabieranie innym organizmom przestrzeni, ale mogą także przyczyniać się do zwiększenia podatności na choroby czy też osłabienia innych osobników i zmniejszenia szans na przetrwanie populacji. Jest to szczególnie groźne, gdy gatunek inwazyjny przyczynia się do wyniszczania gatunku chronionego.

Gatunki inwazyjne w naszym kraju

Aktualna baza gatunków inwazyjnych w Polsce wynosi ponad 1000 przypadków. Są to rośliny, grzyby oraz zwierzęta, które mogą przyczynić się do zniszczenia naszego ekosystemu. Do inwazyjnych roślin należy między innymi kolczurka klapowana. Jest to roślina, która często uprawiana jest w ogrodach. Bardzo szybko potrafi opanować tereny w pobliżu zbiorników wodnych, a następnie zabrać terytorium innym roślinom. Jej pędy zacieniają podłoże i sprawiają, że inne gatunki nie mają możliwości rozwoju. Do roślin stosowanych w ogrodnictwie, wobec których zalecane są szczególne środki ostrożności zalicza się także aster nowobelgijski, aster wierzbolistny, słonecznik bulwiasty czy orzech włoski.

Gatunek inwazyjny – co, gdy mam go w ogrodzie?

Jeżeli w naszym ogrodzie pojawił się jakiś gatunek, w przypadku którego nie jesteśmy pewni, czy jest to gatunek inwazyjny, powinniśmy zrobić zdjęcie kwiatom i liściom, a także innym charakterystycznym częściom rośliny. Warto skonsultować się z ogrodnikami lub ogrodniczkami, którzy pomogą ustalić, czy dana roślina jest gatunkiem inwazyjnym. Warto także sprawdzić w literaturze, czy daną roślinę uznaje się za obcą i niebezpieczną. Następnym krokiem powinno być uważne obserwowanie otoczenia ogrodu.

W przypadku gatunków inwazyjnych problem może stanowić szybkość ich rozprzestrzeniania się, a także odpornośc na niekorzystne warunki. W celu uniknięcia negatywnych konsekwencji należy podjąć kroki odpowiednio wcześnie. Gatunek inwazyjny powinien być usunięty przy pomocy specjalistycznych metod, ponieważ wiele roślin jest odpornych na tradycyjne sposoby takie, jak karczowanie czy koszenie. Bardzo często ich owoce są w stanie przetrwać w glebie nawet kilka lat. Warto jednak spróbować podjąć działanie samodzielnie. Zanim podejmiemy takie działania należy zdobyć specjalistyczną wiedzę na temat określonego gatunku. Wszystko po to, by jego usuwanie było bezpieczne i efektywne. W niektórych przypadkach pożądany efekt przyniesie między innymi ścinanie kwiatów zanim pojawią się nasiona czy też utylizacja zielonych części rośliny.

W przypadku występowania gatunków inwazyjnych niezwykle ważne jest systematycznie działanie w celu uniknięcia ich niepożądanego rozprzestrzeniania się. Nie powinniśmy jednak do naszego ogrodu wprowadzać gatunku inwazyjnego, nawet jeśli wydaje się nam, że damy radę nad nim zapanować. Jeżeli chcesz uzyskać więcej informacji na temat ekologii, przeczytaj nasze wpisy pod tagiem Eko porady!